De tientallen dode dieren van afgelopen tijd in en rond het Schollebos houdt de gemoederen bezig in Capelle aan den IJssel. Wat iedereen zich afvraagt is: Wat bezielt iemand om dieren dat aan te doen?
CKZ Vandaag sprak voor dit artikel met GZ psycholoog Dr. Nienke Endenburg. Ze is coördinator van het Landelijk Expertisecentrum Dierenmishandeling en als universitair hoofddocent verbonden aan de Universiteit Utrecht, waar ze is gepromoveerd op de relatie tussen mens en dier.
We stelden een aantal vragen die meermaals waren te lezen in reacties van lezers of tijdens het ophalen van reacties in het Schollebos.
De grote vraag die speelt bij mensen: wie doet nu zoiets? Wat valt er te zeggen over wat voor een persoon opzettelijk dieren mishandelt en zelfs om het leven brengt?
Dat is een heel goede vraag, maar ook een hele lastige om te beantwoorden, want ‘dé dierenmishandelaar‘ bestaat niet. We weten uit onderzoek dat het mensen kunnen zijn tussen de 7 en 87 jaar, dat het vaak mannen zijn, maar dat het ook vrouwen kunnen zijn. Het kunnen mensen zijn die het alleen doen, maar soms gebeurt het ook in groepsverband. Dat ze tegen elkaar opboksen en zeggen: ‘durf jij dat te doen?’ En sommige mensen hebben een heel sadistische inslag en genieten ervan als dieren pijn hebben, maar ook als mensen pijn hebben. Dat is één stuk van sadisme, terwijl sommige mensen het fijn vinden als ze vervolgens in de krant of op social media lezen hoeveel onrust dat teweeg brengt. Dat geeft ze een gevoel van controle.
Is dat dan een stoornis?
Dat kan. Het kan sadistisch zijn of waar de empathie – dus het invoelend vermogen – onvoldoende ontwikkeld is. Maar nogmaals: met een groep hoeft het niet altijd zo te zijn, want als jongeren elkaar ophitsen, dan zouden die jongeren het individueel misschien nooit gedaan hebben.
Dus eigenlijk is er geen eenduidig profiel en is het lastig een goed beeld te krijgen tot de dader gepakt is?
Ja, precies.
Een andere belangrijke vraag: wanneer stopt dit? Is er een kans dat de dader uit zichzelf zal stoppen? Of moet diegene eerst gepakt worden?
Ja, ik denk eerder het laatste. Mensen zullen zich op een gegeven moment aangeven als ze last krijgen van hun geweten. Alleen bij mensen met een sadistische inslag is dat geweten vaak niet goed ontwikkeld. In dat geval schat ik de kans dat iemand zichzelf komt aangeven niet heel hoog in. Ik denk echt dat iemand op heterdaad betrapt moet worden. Het is daarom belangrijk dat de hele buurt waakzaam is op waar dieren zijn en wat daar dan gebeurt. Het is ook maar de vraag of dit maar één persoon is. Het kan ook zijn dat iemand dit allemaal ziet en denkt: dat ga ik ook doen. Dan heb je copycats.
Er waren ook reacties van mensen die zich afvroegen of iemand die dieren kan doden, niet ook hetzelfde bij mensen zal doen? Is dat een mogelijkheid?
Jazeker. We hebben dat laatst bijvoorbeeld gehad met Fouad L., de Erasmusschutter. Die was ooit begonnen met het mishandelen van dieren en is daar voor veroordeeld. En vervolgens ontneemt hij het leven van zijn buurvrouw, haar dochter en een docent. En we weten van alle seriemoordenaars in Amerika dat die allemaal begonnen zijn met het mishandelen van dieren.
Alleen, het is niet zo dat iedereen die dieren mishandelt ook altijd mensen gaan mishandelen. Het is absoluut een mogelijkheid, maar het staat niet voor honderd procent vast. Dat het onrust geeft bij mensen, dat begrijp ik.
Laten we hopen dat de dader (of daders) gepakt wordt, maar wat dan? Kan diegene geholpen worden om te voorkomen dat diegene het later weer doet?
Ik denk als iemand zichzelf komt aangeven, dan is er de meeste kans dat iemand geholpen kan worden. Maar iemand die gepakt wordt, dan is het maar de vraag of die het probleem ziet. Want jij en ik, en een heleboel andere mensen, zien dit als een groot probleem, maar sommige mensen vinden het leuk om te doen en denken alleen: ‘ja, het is maar een dier. Wat is het probleem?’ Dan is het veel lastiger om mensen dat te laten inzien.
Als die mensen worden gepakt, worden ze – hopelijk – bestraft. In Nederland kunnen straffen oplopen tot een gevangenisstraf van vijf jaar en een boete tot €90.000. Maar als die mensen weer in de maatschappij komen, dan is het maar de vraag of ze het hebben afgeleerd.
Krijgen deze mensen dan geen behandeling?
Die vijf jaar gevangenisstraf wordt in Nederland meestal niet opgelegd en een behandeling is uiterst zeldzaam. Dat is bij Fouad L. bijvoorbeeld ook niet gebeurd. Hij heeft een taakstraf opgelegd gekregen en dat was het.
Daar moet ook iets aan gebeuren, vind ik. Mensen die andere mensen iets aandoen, kunnen tbs krijgen. Aan zoiets zou ik dan denken. Dat zou goed zijn voor de dieren, maar ook voor de mensen. We weten namelijk ook dat dierenmishandeling vaak samenhangt met huiselijk geweld. Dus als die persoon – of personen – gepakt wordt en die zit met een gezin, dan ben ik benieuwd wat er in dat gezin gebeurt.
Het is heel gecompliceerd, maar eerst moet degene die dit doet gepakt worden. En nogmaals: ik roep de buurt op om waakzaam te zijn op wat ze zien, of als ze bewakingscamera’s hebben, wat op de beelden te zien is. Dat is de waarschijnlijk de enige manier dat iemand gepakt kan worden.
